Cern Deneyi Ne Oldu
-
KrypT bunu yazdı
Higgs bozonuna benzer özellikte yeni bir parçacık buldular. Şu an veriler inceleniyor. 2013 başlarında LHC kapatıldı. 2 senelik bakımdan geçecek ve kapasitesi arttıralacak. CERN dediğiniz yerde sadece LHC yok ve LHC'de sadece Higgs bozonu ile ilgili deney yapılmıyor. Yapılan bir ton deney var CERN'de. Sadece Higgs bozonu bazı kekolar olayı yanlış anladığından çok sükse yaptı.
Higgs bozonunun bulunması Higgs alanına işaret ediyor. Parçacık fiziğinin standart modeli için çok önemli. Standart model günümüzde yer çekimi hariç evrendeki her konuda çok başarılı bir teoridir. Standart model evrende 4 temel kuvvetten bahseder: Elektro-manyetik kuvvet, yer çekimi kuvveti, zayıf ve güçlü nükleer kuvvetler. Yer çekimi hariç bütün kuvvetler standart model tarafından başarıyla açıklanmıştır. Higgs bozonu ise standart modelin eksik parçalarından birisidir. Bu kuvvetler böyle mistik, doğaüstü güçlerle işlemezler. Her kuvvetin işleyişini sağlayan bir bozon vardır. Aşırı detayına girmek beni aşıyor. Örneğin elektro-manyetik kuvveti taşıyan foton ya da yer çekimi kuvvetini taşıdığı hipotize edilen ancak hala bulunanamış graviton gibi. Higgs bozonunun bu bozonlar gibi çalıştığı 1960'lar ilk kez hipotize edilmiştir. Ancak, Higgz bozonunun bu şekilde kuvvetler yerine kütleyi taşıdığı düşünülmektedir. Evrendeki kütle nasıl oluşur?
Standart modele göre parçacıkların başlangıçta kütlesi yoktur. Higgs alanı denilen bir alandan geçerek kütle elde ederler. Şöyle düşünün:
Diyelim ki CERN'de bir kokteyl var. DÜnyanın her yerinden gelmiş fizikçiler bir odaya yayılmış muhabbet ediyorlar. Bu grup Higgs alanını temsil ediyor. Şimdi odaya atıyorum bir temizlikçi (temizlikçi bir parçacığı temsil ediyor) girdiğinde, temizlikçi hiç bir profesörün dikkatini çekmediği için kimseyle muhhabete girmeden doğrudan geçip gidiyor alanın içinden. Bir de Higgs bozonuna ismine veren Peter Higgs'in bu alana girdiğini düşünün. Higgs'i gören herkes onunla muhhabet etmek istediğinden Higgs bu alanla etkileşime giriyor ve bu alandan temizlikçi gibi hızlı bir şekilde geçemiyor. Higgs yürümeye çalıştıkça insanlar etrafına doluşuyor. Bir ton ergen kızın arasından geçmeye çalışan Justin Bieber'ı düşünün. İşte bu etkileşim Peter Higgs'e kütlesini kazandırıyor. Başta temizlikçinin de, Peter Higgs'in de kütlesi yoktu. Temizlikçi odadaki grupla etkileşime girmediğinden kütle kazanmadan yoluna devam etti (örneğin foton), ancak Peter Higgs grupla etkileşime girerek kütle kazandı.
Peki Higgs bozonu ne oluyor? Higgs bozonunu Peter Higgs yürüdükçe etrafında toplanan bir grup bilim adamı gibi düşünebilirsiniz. Peter Higgs geçtikten sonra eski yerlerine geri dönüyorlar, bir sonraki grup bilim adamı etrafına toplanıyor. Higgs alanının bu şekilde bir bölgeye yığılmış haline Higgs bozonu deniyor.
LHC bir şaheser. LHC hayal gücünün ötesinde bir şey. Saniyede 40 milyon çarpışma yaptırılıyor LHC'de ve bu alet bir yıl boyunca her gün açıktı. Eldeki veriyi düşünebiliyor musunuz? İşte bu veriler incelenecek.
bilale anlatır gibi anlatmıssın :)
gayet açıklayıcı